Ένα πολύ καλό άρθρο, επίκαιρο της 25ης Μαρτίου 1821, που επιμελήθηκε ο Νικόλαος Δ. Γιαννής, στο site evinochori-kalidona.gr και σας το δημοσιεύουμε:
5 ΜΑΡΤΙΟΥ 1821 Η ΠΡΩΤΗ ΤΟΥΦΕΚΙΑ ΣΤΗΝ ΔΥΤΙΚΗ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ.
Από τον φθινόπωρο του 1820 είχε καταστρωθεί από την Φιλική Εταιρία το σχέδιο της κήρυξης της Επανάστασης, με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη να ορίζει ημέρα έναρξης της επανάστασης την 25η Μαρτίου « ημέραν του Ευαγγελισμού, ως ευαγγελιζομένην την πολιτικήν λύτρωσιν του ελληνικού έθνους».
Στα τέλη του Γενάρη του 1821 στην Αγία Μαύρα (Λευκάδα), με υπόδειξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη έγινε μια αποφασιστική σύσκεψη για την επανάσταση της Στερεάς Ελλάδας, στην οποία συμμετείχαν, ο Γ. Καραϊσκάκης, ο Οδ. Ανδρούτσος, ο Δημ. Μακρής, ο Γεώργ. Τσόγκας, ο Γ. Βαρνακιώτης, ο Ν. Στορνάρης, ο Δ. Κοντογιάννης, ο Πανουργιάς, ο απεσταλμένος των Πελοποννησίων Κυριακούλης Μαυρομιχάλης και ο εκπρόσωπος των νησιών ο Υδραίος Γιακουμάκης Τομπάζης. Στους οπλαρχηγούς ανακοινώθηκε ότι η ημερομηνία έναρξης της επανάστασης ορίστηκε για τις 25 του Μάρτη και ανατίθεται η εξέγερση της Ανατολικής Στερεάς στον Οδυσσέα Ανδρούτσο και τον Πανουργιά και της Δυτικής Στερεάς στο Βαρνακιώτη και στον Τσόγκα. Έτσι άρχισαν οι κατάλληλες προετοιμασίες ώστε να είναι όλα έτοιμα την μέρα που είχε ορισθεί.
Όμως η έναρξη της επανάστασης δεν υπήρξε ταυτόχρονη σε όλα τα σημεία της υπόδουλης Ελλάδας. Οι πρώτες επαναστατικές ενέργειες σε ορισμένες περιοχές άρχισαν νωρίτερα (Μολδοβλαχία), σε άλλες περιοχές ακριβώς την προκαθορισμένη ημερομηνία (Ανατολική Στερεά Ελλάδα, Νησιά, στην Πελοπόννησο μεταξύ 14-25 Μαρτίου) και σε άλλες περιοχές αργότερα (Δυτική Στερεά Ελλάδα).
Η αργοπορία για την έναρξη της επανάστασης στην Δυτική Στερεά Ελλάδα, οφειλότανε λόγω ότι ο Χουρσίτ Πασάς πολιορκούσε στα Γιάννενα τον Αλή Πασά και υπήρχαν ισχυρές τουρκικές δυνάμεις πού διέσχιζαν την περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας. Στο Βραχώρι (Αγρίνιο) ήταν η έδρα ισχυρών Τουρκικών στρατευμάτων και το Τούρκικο Στρατιωτικό Κέντρο της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος. Αλλά ο κυριότερος λόγος κατά τους ιστορικούς, ήταν η διστακτικότητα του ισχυρού Οπλαρχηγού της περιοχής, Γεωργίου Βαρνακιώτη και των προεστών, που πίστευαν ότι ο ξεσηκωμός, θα είχε την ίδια τύχη με εκείνον τού 1770 (Ορλωφικά) και λόγω φόβων για την απώλεια των προνομίων τους.
Όμως κλέφτες και Φιλικοί πραγματοποιούσαν ένοπλες επιθέσεις εναντίον των οθωμανικών αρχών εκβιάζοντας την έναρξη της επανάστασης. Μια τέτοια ένοπλη επίθεση ήταν στις 5 Μάρτιου 1821 οπού ο οπλαρχηγός τού Ζυγού Δημήτριος Μακρής κτύπησε το απόσπασμα των τούρκων που μετέφερε το χαράτσι, από το Μεσολόγγι στην Ναύπακτο, οπού θα στέλνονταν στον Σουλτάνο.
Ο Μακρής ενημερώθηκε από τους προεστούς του Μεσολογγίου ότι στις 5 Μάρτιου θα φεύγανε οι τούρκοι με το χαράτσι για την Ναύπακτο. Οι τούρκοι γνωρίζοντας ότι κατά την διαδρομή υπήρχαν δύσβατα σημεία, ήθελαν να περάσουν ημέρα και αποφάσισαν να αναχωρήσουν με την ανατολή του Αυγερινού. Ο Μακρής πηρέ 28 παλικάρια και αποφάσισε να περιμένει του τούρκους, στο μοναδικό πέρασμα για την Ναύπακτο, μετά από το πέρασμα του Ευήνου και μετά από το Περιθώρι, στ δύσβατο σημείο της Βαράσοβας, μήκος περίπου δυο χλμ..στην Σκάλα τού Μαυρομμάτη. Μόλις οι τούρκοι πέρασαν τον Εύηνο και μπήκαν στην στενή δίοδος, ο Μακρής με τα παλικάρια του, τους επιτέθηκαν και τους σκότωσαν όλους, εκτός από έναν πού γύρισε στο Μεσολόγγι και ανέφερε τα γεγονότα.
Οι τούρκοι ζητούσαν τα χρήματα από τους Μεσολογγίτες προεστούς και για μεγάλο χρονικό διάστημα υπήρχε διαμάχη μεταξύ τούρκων και Μεσολογγιτών. Η επανάσταση έχει ξεσπάσει, οι Μεσολογγίτες αρχίζουν μυστικές συναθροίσεις και στα μέσα Μαΐου, μαθαίνουν ότι ο οπλαρχηγός Κώστας Χορμόβας θα επιτεθεί στην τουρκική φρουρά που υπήρχε στο Μποχώρι και Γαλατά, καθώς και ότι όλοι οι κλεφτές του Ζυγού θα επιτεθούν στην τουρκική φρουρά στο Μεσολόγγι. Επίσης στις 20 Μαΐου έξω από το Μεσολόγγι κατέφθασαν υδραίικα και σπετσιώτικα πλοία, για να βοηθήσουν στην Επανάσταση της Δυτικής Στερεάς Ελλάδος. Την ίδια μέρα οι Μεσολογγίτες προεστοί μαζεύτηκαν, όρισαν αρχηγό τον Αθανάσιο Ραζηκότσικα, κήρυξαν την επανάσταση και καταλάβανε το τουρκικό διοικητήριο υψώνοντας την σημαία της Ελευθερίας. Όλοι οι τούρκοι που ήταν στο Μεσολόγγι με τις οικογένειες τους φυλακιστήκαν. Στο ελεύθερο Μεσολόγγι συστήθηκε επιτροπή από προεστούς, οπού κάλεσαν στην πόλη τον οπλαρχηγό Δημήτριο Μακρή και ειδοποίησαν και τους άλλους οπλαρχηγούς της Αιτωλοακαρνανίας για γενικό ξεσηκωμό.
Η επανάσταση επεκτάθηκε γρήγορα σε όλη την Δυτική Στερεά Ελλάδα.
- Στις 21 Μαΐου 1821 ο Μακρής απελευθερώνει το Αιτωλικό.
- Οι τούρκοι από την Γουριά και από τις άλλες περιοχές κατέφυγαν στο Βραχώρι.
- Στις 25 Μαΐου 1821 ο οπλαρχηγός Γεώργιος Βαρνακιώτης έστειλε προκήρυξη προς τους Ξηρομερίτες με την οποία κήρυξε την επανάσταση στην περιοχή.
- Στο Μακρυνόρος ο οπλαρχηγός Ανδρέας Ίσκος σταμάτησε την πορεία των τούρκικων στρατευμάτων που είχε στείλει ο Χουρσίτ με τον Ισμαήλ Πλιάσα από τα Γιάννενα.
- Στις 11 Ιουνίου οι οπλαρχηγοί Δημ. Μακρής, ο Αθανάσιος Ραζηκότσικας, ο Αλεξάκης Βλαχόπουλος, ο Κώστας Σιαδήμας, ο Γρίβας, και ο Γεώργιος Βαρνακιώτης με 4000 άνδρες απελευθερώνουν το Βραχώρι.
Η σημαία της επανάστασης έχει υψωθεί και στην Δυτική Στερεά Ελλάδα.
Για τους ιστορικούς, η επίθεση του οπλαρχηγού τού Ζυγού Δημήτριου Μακρή στις 5 Μάρτιου 1821 στην Σκάλα τού Μαυρομμάτη, ήταν μια προπαρασκευαστική επαναστατική κίνηση και εντάσσεται στα θετικά γεγονότα των Ελλήνων διότι τελούσε σε γνώση των Μεσολογγιτών προεστών και του οπλαρχηγού του Βλοχού, Αλεξάκη Βλαχόπουλο.
Ήταν η πρώτη τουφεκιά στην Δυτική Στερεά Ελλάδα και έγινε το κίνητρο του γενικότερου ξεσηκωμού των Ελλήνων της περιοχής.
Επιμέλεια - σύνταξη άρθρου : Νικόλαος Δ. Γιαννής
