Βρίσκεται στην πίσω πλευρά της Καλάνας προς το νομό Ευρυτανίας, 4 χιλιόμετρα βόρεια από το παλιό Χαλκιόπουλο σε μια δυσπρόσιτη και επικίνδυνη πλαγιά. Το τοπίο συνεπαίρνει ψυχή και καρδιά, αφού σε όλη τη διαδρομή σε περιστοιχίζουν πανύψηλα έλατα, αλλά και ο κίνδυνος παραμονεύει ανάμεσα στις αετοφωλιές και τους γκρεμούς. Η φαντασμαγορική θέα της τεχνητής λίμνης των Κρεμαστών, που απλώνεται μπροστά στον επισκέπτη τον αποζημιώνει για το ριψοκίνδυνο της επίσκεψής του.
Μέσα στο σπήλαιο βρίσκεται και ο τάφος του Αγίου. Ο ναός έχει μικρό πλάτος και ύψος 5 μ. στην είσοδο και μεγάλο βάθος περίπου 200μ. Σε απόσταση 12 μέτρων από την είσοδο υπάρχει κτιστή κόγχη που μαζί με το νεοσύστατο τέμπλο δημιουργούν το χώρο του ιερού. Στη κόγχη υπάρχει τοιχογραφημένη Πλατυτέρα και τέσσερις Ιεράρχες (Άγιος Βασίλειος, Χρυσόστομος, Αθανάσιος, Επιφάνειος Κύπρου). Πρόκειται για τοιχογραφία του 13ου αιώνα που διατηρείται σε καλή κατάσταση. Είναι τύπου Βλαχερνίτισσας (η Παναγία με τα χέρια ανοιχτά σε δέηση όπως και στην εκκλησία του 13ου αιώνα των Βλαχερνών της Άρτας ). Σημαντική είναι και η επιγραφή της ταινίας που χωρίζει την Πλατυτέρα από τους Ιεράρχες. Πρόκειται σύμφωνα με τον καθηγητή Αθανάσιο Παλιούρα, για ιαμβικό αλληγορικό ύμνο προς την Παναγία του Μιχαήλ Ψελλού, σπουδαίου επιστήμονα του Βυζαντίου (1018-1078). Ο ίδιος, βέβαια, χρονολογεί την όλη σύνθεση της τοιχογραφίας περί τα μέσα ή το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα. Ο Άγιος Ανδρέας ο Ερημίτης, έζησε κατά τους χρόνους, που στο Δεσποτάτο της Ηπείρου ήταν ο Μιχαήλ ο Β΄(1237-1271). Καταγόταν από το Μονοδένδρι της Ηπείρου, δημιούργησε οικογένεια, αλλά κάποια στιγμή ακολούθησε το μοναχισμό και κατέληξε στο σπήλαιο της Καλάνας, όπου έζησε μέχρι το θάνατό του σε μεγάλη ηλικία.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο θάνατός του έγινε γνωστός στη γύρω περιοχή από φως που κατέβαινε στο σημείο που ήταν το λείψανό του. Η βασίλισσα της Ηπείρου Θεοδώρα, σύζυγος του Μιχαήλ Β’, έμαθε το γεγονός, ανακάλυψε το λείψανο, το κήδεψε με τιμές και έδωσε εντολή να χτίσουν ναό. Δυστυχώς δεν υπάρχουν στοιχεία για το ναό αυτό. Πίσω από το Ιερό Βήμα του Σπηλαίου υπάρχει ο Τάφος του Αγίου Ανδρέα. Το 1794, ο τότε Ιερέας του χωριού Ιωάννης Νικόλαος Γεροδήμος ενήργησε ανακομιδή του μεγαλυτέρου μέρους των λειψάνων που διανεμήθηκαν στα γύρω μοναστήρια (Ρέθα, Βαρετάδας, Τατάρνας).
Από το ναό λείπει πια και η θαυματουργός, κατά τους πιστούς, εικόνα του Αγίου, αφού από το 1970 εκλάπη από αρχαιοκάπηλους. Η μνήμη του γιορτάζεται κάθε χρόνο με τοπική γιορτή, στις 15 Μαΐου. Η γιορτή αποτελεί ημέρα αντάμωσης της πλειοψηφίας των Βαλτινών της περιοχής, πνευματική και θρησκευτική ανάταση. Δεν λείπει και το ξεφάντωμα στο παραδοσιακό πανηγύρι που ακολουθεί. Αποτελεί επίσης σημείο αναφοράς όλης της περιοχής, θρησκευτικό κέντρο και μνημείο με μεγάλη ιστορική αξία.
Σημαντική παράλειψη θα ήταν να μην αναφερθούμε και στα «όρνια τσ’ Καλάνας», κάποια ζευγάρια σπάνιων σαρκοφάγων μεγάλων πτηνών που έχουν απομείνει στα δύσβατα μονοπάτια και τις απόκρυφες σπηλιές της. Μια μελλοντική τουριστική αξιοποίηση του χώρου θα αποτελούσε σπουδαίο πόλο έλξης και ενδιαφέροντος κάθε ορνιθολογικής εταιρείας ή οικολογικής οργάνωσης και όχι μόνο. Στην ίδια πλευρά του βουνού στη βόρεια πλευρά της Κανάλας, βόρεια του οικισμού της κοινότητας Χαλκιοπούλων, σε υψόμετρο 1230 μ. περίπου βρίσκεται και η «Όμορφη Σπηλιά» . Όταν ο αείμνηστος καθηγητής σπηλαιολόγος Ι. Πετρόχειλος που εξερεύνησε μαζί με την σύζυγό του Άννα Πετροχείλου τα περισσότερα σπήλαια στην Ελλάδα με τουριστικό ενδιαφέρον, βαφτίζει το σπήλαιο αυτό με το όνομα «Όμορφη σπηλιά», μπορεί να αντιληφθεί ο καθένας πόσο μεγάλη εντύπωση μπορεί να του δημιούργησε η ομορφιά του. Δυστυχώς η τελευταία παράγραφος της περιγραφής του σπηλαίου, «Το σπήλαιο έχει τουριστικό ενδιαφέρον, ένεκα της περιέργου και πρωτοτύπου διακόσμησής του εκ σπηλαιογάλακτος» δεν έγινε ποτέ δυνατόν να γίνει εκμεταλλεύσιμη τουριστικά. Η επισκεψιμότητά του είναι δύσκολη, λόγω του δύσβατου μονοπατιού και της μεγάλης απόστασης, που πρέπει κάποιος να διανύσει.
Μέσα στο σπήλαιο βρίσκεται και ο τάφος του Αγίου. Ο ναός έχει μικρό πλάτος και ύψος 5 μ. στην είσοδο και μεγάλο βάθος περίπου 200μ. Σε απόσταση 12 μέτρων από την είσοδο υπάρχει κτιστή κόγχη που μαζί με το νεοσύστατο τέμπλο δημιουργούν το χώρο του ιερού. Στη κόγχη υπάρχει τοιχογραφημένη Πλατυτέρα και τέσσερις Ιεράρχες (Άγιος Βασίλειος, Χρυσόστομος, Αθανάσιος, Επιφάνειος Κύπρου). Πρόκειται για τοιχογραφία του 13ου αιώνα που διατηρείται σε καλή κατάσταση. Είναι τύπου Βλαχερνίτισσας (η Παναγία με τα χέρια ανοιχτά σε δέηση όπως και στην εκκλησία του 13ου αιώνα των Βλαχερνών της Άρτας ). Σημαντική είναι και η επιγραφή της ταινίας που χωρίζει την Πλατυτέρα από τους Ιεράρχες. Πρόκειται σύμφωνα με τον καθηγητή Αθανάσιο Παλιούρα, για ιαμβικό αλληγορικό ύμνο προς την Παναγία του Μιχαήλ Ψελλού, σπουδαίου επιστήμονα του Βυζαντίου (1018-1078). Ο ίδιος, βέβαια, χρονολογεί την όλη σύνθεση της τοιχογραφίας περί τα μέσα ή το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα. Ο Άγιος Ανδρέας ο Ερημίτης, έζησε κατά τους χρόνους, που στο Δεσποτάτο της Ηπείρου ήταν ο Μιχαήλ ο Β΄(1237-1271). Καταγόταν από το Μονοδένδρι της Ηπείρου, δημιούργησε οικογένεια, αλλά κάποια στιγμή ακολούθησε το μοναχισμό και κατέληξε στο σπήλαιο της Καλάνας, όπου έζησε μέχρι το θάνατό του σε μεγάλη ηλικία.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο θάνατός του έγινε γνωστός στη γύρω περιοχή από φως που κατέβαινε στο σημείο που ήταν το λείψανό του. Η βασίλισσα της Ηπείρου Θεοδώρα, σύζυγος του Μιχαήλ Β’, έμαθε το γεγονός, ανακάλυψε το λείψανο, το κήδεψε με τιμές και έδωσε εντολή να χτίσουν ναό. Δυστυχώς δεν υπάρχουν στοιχεία για το ναό αυτό. Πίσω από το Ιερό Βήμα του Σπηλαίου υπάρχει ο Τάφος του Αγίου Ανδρέα. Το 1794, ο τότε Ιερέας του χωριού Ιωάννης Νικόλαος Γεροδήμος ενήργησε ανακομιδή του μεγαλυτέρου μέρους των λειψάνων που διανεμήθηκαν στα γύρω μοναστήρια (Ρέθα, Βαρετάδας, Τατάρνας).
Από το ναό λείπει πια και η θαυματουργός, κατά τους πιστούς, εικόνα του Αγίου, αφού από το 1970 εκλάπη από αρχαιοκάπηλους. Η μνήμη του γιορτάζεται κάθε χρόνο με τοπική γιορτή, στις 15 Μαΐου. Η γιορτή αποτελεί ημέρα αντάμωσης της πλειοψηφίας των Βαλτινών της περιοχής, πνευματική και θρησκευτική ανάταση. Δεν λείπει και το ξεφάντωμα στο παραδοσιακό πανηγύρι που ακολουθεί. Αποτελεί επίσης σημείο αναφοράς όλης της περιοχής, θρησκευτικό κέντρο και μνημείο με μεγάλη ιστορική αξία.
Σημαντική παράλειψη θα ήταν να μην αναφερθούμε και στα «όρνια τσ’ Καλάνας», κάποια ζευγάρια σπάνιων σαρκοφάγων μεγάλων πτηνών που έχουν απομείνει στα δύσβατα μονοπάτια και τις απόκρυφες σπηλιές της. Μια μελλοντική τουριστική αξιοποίηση του χώρου θα αποτελούσε σπουδαίο πόλο έλξης και ενδιαφέροντος κάθε ορνιθολογικής εταιρείας ή οικολογικής οργάνωσης και όχι μόνο. Στην ίδια πλευρά του βουνού στη βόρεια πλευρά της Κανάλας, βόρεια του οικισμού της κοινότητας Χαλκιοπούλων, σε υψόμετρο 1230 μ. περίπου βρίσκεται και η «Όμορφη Σπηλιά» . Όταν ο αείμνηστος καθηγητής σπηλαιολόγος Ι. Πετρόχειλος που εξερεύνησε μαζί με την σύζυγό του Άννα Πετροχείλου τα περισσότερα σπήλαια στην Ελλάδα με τουριστικό ενδιαφέρον, βαφτίζει το σπήλαιο αυτό με το όνομα «Όμορφη σπηλιά», μπορεί να αντιληφθεί ο καθένας πόσο μεγάλη εντύπωση μπορεί να του δημιούργησε η ομορφιά του. Δυστυχώς η τελευταία παράγραφος της περιγραφής του σπηλαίου, «Το σπήλαιο έχει τουριστικό ενδιαφέρον, ένεκα της περιέργου και πρωτοτύπου διακόσμησής του εκ σπηλαιογάλακτος» δεν έγινε ποτέ δυνατόν να γίνει εκμεταλλεύσιμη τουριστικά. Η επισκεψιμότητά του είναι δύσκολη, λόγω του δύσβατου μονοπατιού και της μεγάλης απόστασης, που πρέπει κάποιος να διανύσει.
aitoloakarnania-net
