19η ΜΑΪΟΥ, ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ ΤΗΣ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ

Κάποιος με αγάπησε πολύ...Κάποιον τον αγάπησα πολύ...

Δεν ξεχνώ..

 Οι ορδές του Κεμάλ αφανίζουν τους Έλληνες

Αν η πρώτη γενιά είχε καθήκον να επιβιώσει για να διαιωνίσει τη ράτσα μας, η δεύτερη να παλέψει για να χει τόπο και νερό να φυτρώσει το δέντρο μας, εμείς γεννηθήκαμε στις 19 του Μάη για να θυμίζουμε το χρέος της ταφής των νεκρών μας. Όσο αρνούνται το έγκλημα, τους διασύρουν άταφους στους αιώνες. Όσο το αρνούνται εμείς θα γεννιόμαστε και θα ξαναγεννιόμαστε κάθε που ο Μάης πάει 19.

Πρόκειται για μία από τις πιο μαύρες στιγμές της Ιστορίας όχι μόνο για τους Έλληνες αλλά και για την ανθρωπότητα ολόκληρη. Με την Γενοκτονία των Ποντίων αφανίστηκε από τις πατρογονικές του εστίες ένα ζωηρό κομμάτι του ελληνισμού που πάλευε για την επιβίωσή του για περίπου 3000 χρόνια.

Η γενοκτονία των Ποντίων ( 1916 - 1923 ) με 353.000 νεκρούς αποτελεί τη δεύτερη μεγάλη γενοκτονία του αιώνα μας.

Το Φεβρουάριο του 1994 η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 19ης Μαϊου ως Ημέρας Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο μικρασιατικό Πόντο την περίοδο 1916-1923. Η αναγνώριση αυτή, παρόλη την εβδομηκονταετή καθυστέρηση, δικαίωσε ηθικά τον ποντιακό ελληνισμό και συνέδεσε το σύγχρονο ελληνισμό με την ιστορική του μνήμη. Γιατί η ήττα του 1922, η "νέα τάξη πραγμάτων" που επικράτησε τότε, με την απόλυτη συνενοχή ολόκληρου του ελλαδικού πολιτικού κατεστημένου, περιόρισαν ουσιαστικά όχι μόνο τα γεωγραφικά όρια του ελληνισμού αλλά και τα διανοητικά. 

Ο περιορισμός των πνευματικών νεοελληνικών οριζόντων είχε άμεση αντανάκλαση στη ελλειματική ιστορική μνήμη των σύγχρονων Ελλήνων.

Τι εννούμε με τον όρο "γενοκτονία" ; 


Η γενοκτονία ως όρος διαμορφώθηκε κυρίως στη δίκη της Νυρεμβέργης το 1945, όπου δικάστηκε η ηγεσία των ναζιστών εγκληματιών του πολέμου. Συγκεκριμένα ο όρος σημαίνει τη μεθοδική εξολόθρευση, ολική ή μερική, μιας εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας. 
Πρόκειται για ένα πρωτογενές έγκλημα, το οποίο δεν έχει συνάρτηση με πολεμικές συγκρούσεις. 
Ο γενοκτόνος δεν εξοντώνει μια ομάδα για κάτι που έκανε, αλλά για κάτι που είναι. Στην περίπτωση των Ελλήνων του Πόντου, επειδή ήταν Έλληνες και Χριστιανοί. Πως και πότε διαπράχθηκε η γενοκτονία; 
Ο ποντιακός ελληνισμός, από την πτώση της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας ( 1461 ) γνώρισε συνεχείς διωγμούς, σφαγές, ξεριζωμούς και προσπάθειες για το βίαιο εξισλαμισμό και εκτουρκισμό του, με αποκορύφωμα τη συστηματική και μεθοδευμένη εξόντωση - γενοκτονία του αιώνα μας.
Επτά χρόνια μετά την άλωση της Πόλης, οι Οθωμανοί κατέλαβαν την Τραπεζούντα. Η οθωμανική κατάκτηση του μικρασιατικού Πόντου μπορεί να διαριθεί σε τρεις περιόδους.

Έλληνες πρόσφυγες προς τη Συρία.

Μια εξαιρετική φωτογραφία του 1919 από την ψηφιακή συλλογή της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου.

Δείχνει Έλληνες πρόσφυγες στο Αλεπό, κατά της φυγή τους από την Τουρκία στη Συρία. Οι Αμερικανικές πηγές δίδουν τον αριθμό των 12.000 ψυχών που πήραν αυτόν το δρόμο εξορίας

• Η πρώτη αρχίζει με την άλωση της Τραπεζούντας το 1461 και λήγει στα μέσα του 17ου αιώνα. Την περίοδο αυτή οι Τούρκοι κρατούν μάλλον ουδέτερη στάση κατά των Ελλήνων του Πόντου.
• Η δεύτερη αρχίζει στα μέσα του 17ου αιώνα και λήγει με το τέλος του πρώτου ρωσοτουρκικού πολέμου. Χαρακτηρίζεται με τη θρησκευτική βία κατά των χριστιανικών πληθυσμών. Κατά την περίοδο αυτή πραγματοποιούνται οι ομαδικοί εξισλαμισμοί των ελληνικών πληθυσμών.
• Η τελευταία περίοδος, που τελειώνει το 1922 υποδιαιρείται σε δύο υποπεριόδους. Η πρώτη αρχίζει με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, το 1774. 



Χαρακτηρίζεται από τη συστηματική προσπάθεια των τοπικών αρχών να μην εφαρμόζουν προς όφελος των χριστιανώντους φιλελεύθερους νόμους. H δεύτερη υποπερίοδος αρχίζει το 1908 και χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη του τουρκικού εθνικισμού.
Από τους βαλκανικούς πολέμους και από τους επίσημους συμβούλους, των Γερμανών, οι Νεότουρκοι διδάχθηκαν ότι μονάχα με την εξαφάνιση των Ελλήνων και Αρμενίων θα έκαναν πατρίδα τους τη Μικρά Ασία. Οι διάφορες μορφές βίας δεν αρκούσαν για να φέρουν τον εκτουρκισμό.
Η απόφαση για την εξόντωσή τους πάρθηκε από τους Νεότουρκους το 1911, εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και ολοκληρώθηκε από το Μούσταφα Κεμάλ ( 1919 - 1923 ).


Το Νεοτουρκικό Κομιτάτο << Ένωση και Πρόοδος >> ιδρύθηκε το 1889. Στο συνέδριο τους, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1911 πάρθηκε η απόφαση, ότι η Μικρά Ασία πρέπει να γίνει μωαμεθανική χώρα. Η απόφαση αυτή καταδίκασε σε θάνατο διάφορες εθνότητες.

Οι Τούρκοι στον Πόντο άρχισαν με την επιστράτευση όλων από 15 έως 45 ετών και την αποστολή τους σε Τάγματα Εργασίας. Παράλληλα αμφισβήτησαν το δικαίωμα των Ελλήνων να ασκούν ελεύθερα τα επαγγέλματά τους και επί πλέον απαγόρευσαν τους μουσουλμάνους να εργάζονται επαγγελματικά με τους Έλληνες με την ποινή της τιμωρίας από τις στρατιωτικές Αρχές. 
Κατ΄ αρχάς οι άτακτες ορδές των Τούρκων επιτίθονταν στα απομονωμένα ελληνικά χωριά κλέβοντας, φονεύοντας, αρπάζοντας νέα κορίτσια, κακοποιώντας και καίγοντάς τα.

»Ν’ αϊλί εμέν, να βάϊ εμέν… Τ’ ομμάτια μ’ ντο ελέπνε…

»Αποθαμέν’ πως πορπατούν κι εφτάγνε λιτανείαν,

»με τ’ Άγια τα ‘ξαπτέρυγα, μ’ αφμένα τα κερία,

»με τα ξυλένια τα σταυρά, ‘ς σα λείμψανα ντ’ εβγάλνε,

»μακρέα… μαύρα… και τρανά… ψηλά άμον κυπαρίσσα.» Αλοίμονο μου! Τα μάτια τι βλέπουν…

Οι πεθαμένοι περπατούν και κάμουν λιτανεία

Με τα Άγια τα Εξαπτέρυγα, με αναμμένα τα κεριά

Με τους ξύλινους τους σταυρούς, από τα λείψανα που βγάζουν,

Μακριοί , μαύροι, και τρανοί, ψηλοί σαν κυπαρίσσια…

Ελεύθερη Μετάφραση από το ΙΙ μέρος του ποιήματος «Η Καμπάνα του Πόντου»: Λένα Σαββίδου.

Η ΚΑΜΠΑΝΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ: "Έναν πουλίν, μαύρον πουλίν..."

Το δεύτερο μέρος από την δισκογραφική μεταφορά του ποιήματος του Φίλωνα Κτενίδη "Η Καμπάνα του Πόντου". Περιλαμβάνει το πρώτο κεφάλαιο και μέρος του δευτέρου, όπου παρουσιάζεται ένα μαύρο πουλί να τριγυρίζει πάνω από τα Καστρότειχα της Τραπεζούντας. Σε αυτές τις στροφές ο Κτενίδης υμνεί τον Βυζαντινό Πόντο και την αίγλη του και βγάζει τη λύπη της ψυχής του για τα ερείπια της αλλοτινής δόξας " π’ επέμναν έρμα κι άκλερα γομάτα κολισιάφτρας…". Το μαύρο πουλί κουρασμένο από το ολονύκτιο πέταγμα του γύρω από το κάστρο των Κομνηνών, βρίσκει ένα παραστάρι πόρτας του ερειπωμένου κάστρου για να ξαποστάσει την αυγή και να θρηνήσει το κακό που ρχεται. Απευθύνεται στα χιλιόχρονα μάρμαρα που ευλαβικά σκεπάζουν τη Μνήμη του Έθνους και τους ζητά να ξεσκεπάσουν τους Τάφους των προγόνων, γιατί έφθασε η ώρα να βγουν οι νεκροί. Έφθασε η ώρα να μπουν μέσα οι ζωντανοί.

Οι διωγμοί των Ελλήνων του Πόντου. 
Η εφαρμογή αυτής της πολιτικής ανάγκασε χιλιάδες Έλληνες των παραλίων της Μικρασίας να εγκαταλείψουν τις προαιώνιες εστίες τους και να μετοικήσουν με πολυήμερες εξοντωτικές πορείες.
Σύμφωνα με μια έκθεση της Ελληνικής Πρεσβείας, με ημερομηνία τον Ιούνιο του 1915 είναι γραμμένα τα εξής: << Οι εκτοπιζόμενοι από τα χωριά τους δεν είχαν δικαίωμα να πάρουν μαζί τους ούτε τα απολύτως αναγκαία. Γυμνοί και ξυπόλητοι, χωρίς τροφή και νερό, δερόμενοι και υβριζόμενοι, όσοι δεν εφονεύοντο οδηγούντο στα όρη από τους δημίους τους. Οι περισσότεροι απ'; αυτούς πέθαιναν κατά την πορεία από τα βασανιστήρια. Το τέρμα του ταξιδιού δεν σήμαινε και τέρμα των δεινών τους, γιατί οι βάρβαροι κάτοικοι των χωριών, τους παρελάμβαναν για να τους καταφέρουν το τελειωτικό πλήγμα ... >>

Σκοπός των Τούρκων ήταν, με τους εκτοπισμούς, τις πυρπολίσεις των χωριών, τις λεηλασίες, να επιτύχουν την αλλοίωση του εθνολογικού χαρακτήρα των ελληνικών περιοχών και να καταφέρουν ευκολότερα των εκτουρκισμό εκείνων που θα απέμεναν.
Το τελικό πλήγμα. 
Το 1919 αρχίζει νέος διωγμός κατά των Ελλήνων από το κεμαλικό καθεστώς, πολύ πιο άγριος κι απάνθρωπος από τους προηγούμενους. Εκείνος ο διωγμός υπήρξε η χαριστική βολή για τον ποντιακό ελληνισμό.



Στις 19 Μαϊου, με την αποβίβαση του Μουσταφά Κεμάλ στη Σαμψούντα, αρχίζει η δεύτερη και σκληρότερη φάση της Ποντιακής Γενοκτονίας. 
Με τη βοήθεια μελών του Νεοτουρκικού Κομιτάτου συγκροτεί μυστική οργάνωση, τη Mutafai Milliye, κηρύσσει το μίσος εναντίον των Ελλήνων και σχεδιάζει την ολοκλήρωση της εξόντωσης του ποντιακού ελληνισμού. Αυτό που δεν πέτυχε το σουλτανικό καθεστώς στους πέντε αιώνες της τυραννικής διοίκησής του, το πέτυχε μέσα σε λίγα χρόνια ο Κεμάλ, εξόντωσε τον ελληνισμό του Πόντου και της Ιωνίας.

Η τρομοκρατία, τα εργατικά τάγματα, οι εξορίες, οι κρεμάλες, οι πυρπολήσεις των χωριών, οι βιασμοί, οι δολοφονίες ανάγκασαν τους Έλληνες του Πόντου να ανέβουν στα βουνά οργανώνοντας αντάρτικο για την προστασία του αμάχου πληθυσμού. Τα θύματα της γενοκτονίας θα ήταν πολύ περισσότερα, αν δεν υπήρχε το επικό και ακατάβλητο ποντιακό αντάρτικο.

ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ. ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ: 

"Η πεδιάδα της Μαλάτειας ήταν στρωμένη με πτώματα Ελλήνων"

Γκίμπονς. Αμερικανός δημοσιογράφος

Η φωτογραφία προέρχεται από τα απομνημονεύματα του Πρεσβευτού (Sir) Henry Morgenthau που δημοσιεύτηκαν το 1918.

Διωγμοί στον Πόντο: «Σα εξορίας…»

1908 και η εμφάνιση των Νεότουρκων στην πολιτική σκηνή της γείτονος, ανοίγει μια μαύρη σελίδα για τους Έλληνες του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Με σύνθημα και στόχο τους τη δημιουργία μιας εθνικιστικής Τουρκίας χωρίς χριστιανικές και άλλες μειονότητες ξεκινά ένας αγώνας εξόντωσης των Ελλήνων του Πόντου, που μετά την κατάληψη της Τραπεζούντας από τους Ρώσους, το 1916, εντείνεται σφοδρά. Με προσχηματικούς λόγους, χιλιάδες Έλληνες του Πόντου εξορίζονται μακριά από τα σπίτια τους, με αποτέλεσμα γέροντες, γυναίκες και παιδιά να πεθαίνουν από την πείνα και τις κακουχίες στο δρόμο προς την της εξορία, ενώ οι άτακτες ομάδες των Τσετών εξοντώνουν σε ενέδρες κι επιθέσεις τους εναπομείναντες.

Στη φωτογραφία από το πραγματικά πολύτιμο αρχείο της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, Πόντιοι εξόριστοι στη Μαλατία το 1921.

Με την επικράτηση του Κεμάλ, οι διωγμοί συνεχίζονται με μεγαλύτερη ένταση. Στήνονται στις πόλεις του Πόντου τα διαβόητα έκτακτα δικαστήρια ανεξαρτησίας, που καταδικάζουν και εκτελούν την ηγεσία του ποντιακού ελληνισμού. Το τέλος του Πόντου πλησιάζει. Οι φωνές λιγοστεύουν.

Η γενοκτονία των Ελλήνων στον Πόντο υπήρξε το αποτέλεσμα της απόφασης των Τούρκων εθνικιστών για επίλυση του εθνικού προβλήματος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη φυσική εξαφάνιση των γηγενών εθνοτήτων.
Η μοίρα αυτή απετράπη με ένα εξαιρετικά οδυνηρό τρόπο: με τις; γενοκτονίες των χριστιανικών λαών, Ελλήνων και Αρμενίων, με την υποχρεωτική έξοδο όσων επιβίωσαν και με τη βίαιη τουρκοποίηση των μουσουλμανικών εθνοτήτων, όπως οι Κούρδοι, που συνέχισαν να παραμένουν στην τουρκική, πλέον, επικράτεια.

Ο Ήλεν να άφτ, το κερίν, κι ο Φέγγον τα καντήλας,

και τ’ άστρα κι ο Αυγερινόν, ν’ άφνε τα μανουάλια…

να λειτουργίουνταν οι Νέοι, οι Γέρ’ που επεστάθαν

και οι Γυναίκ’ και τα Μωρά, π’ επέμναν και ‘κ’ ετάφαν…

και ούλ’ εκείν’, ‘ς ση χαμονής ‘ς σην στράταν που εχάθαν…

(Απόσπασμα IV μέρους από την Καμπάνα του Πόντου του Φίλωνα Κτενίδη)

Ο Ήλιος να ανάψει το κερί και το Φεγγάρι τις καντήλες

Και τ άστρα κι ο Αυγερινός ν ανάψουν τα μανουάλια…

Να λειτουργηθούν οι νέοι, οι Γέροι που απόκαμαν και σταθήκαν

Και οι γυναίκες και τα μωρά που απομείναν και δεν ταφήκαν…

Κι όλοι εκείνοι στου Χαμού τη στράτα που χαθήκαν…

(Ελεύθερη Μετάφραση: Λ. Σαββίδου για το Thalassa Karadeniz)

Οι Έλληνες στον Πόντο ανέρχονταν σε 700.000 άτομα την παραμονή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Μέχρι το τέλος του 1923 είχαν εξοντωθεί 353.000 άτομα. Ακολουθεί μαρτυρία ενός αυτόπτη μάρτυρα. Ενός ανθρώπου που έζησε τη μεγάλη ανθρωποσφαγή.
Ένα χωριό των Κοτυώρων


Ο Σάββας Κανταρτζής εξέδοσε σε βιβλίο τις φοβερές του εμπειρίες το 1975 στην Κατερίνη. Μια από τις συγκλονιστικές αφηγήσεις του αναφέρεται στην καταστροφή του χωριού Μπεϊαλαν, της περιφέρειας Κοτυώρων από τους τσέτες του Τοπάλ Οσμάν. Το Μπεϊαλάν είναι ένα από τα εκατοντάδες ελληνικά χωριά που καταστράφηκαν από τις τουρκικές συμμορίες:

ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ. ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΗΜΑΔΕΜΑ:

Μία πολύ ενδιαφέρουσα φωτογραφία από της αρχειακή συλλογή του AGMI και το άλμπουμ της Karen Yeppe που μαρτυρά την τύχη χιλιάδων γυναικών στα χρόνια των βίαιων διώξεων του Χριστιανικού στοιχείου της Ανατολής. Οι γυναίκες ήταν τα ευκολότερα θύματα μιας και ήσαν άοπλες και συχνά απροστάτευτες. Πολλές από αυτές τις άρπαζαν μέσα από τις πορείες θανάτου κι όταν δεν τις βίαζαν και τις σκότωναν, φρόντιζαν να τις αποκόψουν από τη ράτσα τους. Εξισλαμισμός και σημάδεμα η τύχη τους. Τα τατουάζ στο πρόσωπο και στο σώμα τους μαρτυρούν το πως από Άνθρωποι μετατράπηκαν σε ζώα και σφραγίστηκαν με τα θρησκευτικά και μαγικά σημάδια του νέου τους ιδιοκτήτη.

"Τα χαράματα, στις 16 Φεβρουαρίου 1922, ημέρα Τετάρτη, μια εφιαλτική είδηση, ότι οι τσέτες του Τοπάλ Οσμάν έρχονται στο χωριό, έκανε τους κατοίκους να τρομάξουν και ν' αναστατωθούν. Οι άντρες, όσοι βρίσκονταν τη νύχτα στο χωριό, βιάστηκαν να φύγουν στο δάσος... Αλλοι άντρες που είχαν κρυψώνες σε σπίτια σε σπίτια και σε σταύλους, τρύπωσαν σ' αυτές και καμουφλαρίστηκαν έτσι που να μην τους υποπτευθεί κανείς. Τα γυναικόπαιδα και οι γέροι κλείστηκαν στα σπίτια και περίμεναν με καρδιοχτύπι να δούν τι θα γίνει... Δεν πέρασαν παρά λίγα λεπτά κι' οι τσέτες , περισσότεροι από 150 έμπαιναν στο χωριό κραυγάζοντας και πυροβολώντας. Τους ακολουθούσαν τούρκοι χωρικοί από τα γειτονικά χωριά. Αυτούς τους είχαν μυήσει στο εγκληματικό σχέδιο τους και τους κάλεσαν για πλιάτσικο.
Μόλις μπήκαν οι συμμορίτες στο χωριό, η ατμόσφαιρα ηλεκτρίστηκε και ο ορίζοντας πήρε τη μορφή θύελλας που ξεσπασε άγρια. Με κραυγές και βρισιές, βροντώντας με τους υποκοπάνους τις πόρτες και τα παράθυρα, καλούσαν όλους να βγουν έξω από τα σπίτια και να μαζευτούν στην πλατεία- αλλοιώς απειλούσαν, θα δώσουν φωτιά στα σπίτια και θα τους κάψουν.

Η ΚΑΜΠΑΝΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ: “Ν' αϊλί εμέν... εχ' κι έρχουνταν... Ν' αϊλί εμέν... εφάνθαν”

Το δεύτερο μέρος από την δισκογραφική μεταφορά του ποιήματος του Φίλωνα Κτενίδη "Η Καμπάνα του Πόντου". Περιλαμβάνει μέρος του δευτέρου και του τρίτου κεφαλαίου.

Πάνω από την Τραπεζούντα ο ουρανός παίρνει φωτιά και χαμηλώνει κάτω, ο αγέρας πυκνώνει και γίνεται σκοτάδι , όλος ο τόπος γεμίζει μυρωδιά από θυμίαμα και λιβάνι και απ άκρη σ άκρη ξεσηκώνεται βοή από το κλάμα, τις κατάρες για τους υπαίτιους της συμφοράς και τις ικεσίες προς τον Θεό.

Το μαύρο πουλί πάνω από τα καστρότειχα μοιρολογεί την πορεία θανάτου . Οι πρώτοι φάνηκαν στον ορίζοντα: Μπροστά πάνε οι οικοδέσποινες , οι νοικοκυρές και τα κορίτσια κι από πίσω τις συνοδεύουν για προστασία οι άντρες, οι γέροι και τα παιδιά. Ο Θρήνος τους κινεί ακόμη και τα βουνά που μοιάζουν να ξεκινούν κι αυτά να μπουν στην πορεία.

Η πορεία των ανθρώπων μοιάζει με πορεία νεκρών που κρατούν εξαπτέρυγα στα χέρια και μαύρους ψηλούς σταυρούς.

Αναρωτιέται το μαυροπούλι ποιοι να ναι άραγε αυτοί που γέμισαν την στράτα της Ζύγαινας κι από τα δάκρυα τους την έκαμαν από δρόμο, ποτάμι και τα έλατα που ήπιαν από αυτό έγιναν κυπαρίσσια και η Ζύγαινα λύγισε κάτω από το βάρος του αβάσταχτου πόνου.

Σαν γέρος χιλιόχρονος πάει μπροστά το Καν κι από πίσω του ακολουθούν μικρές και μεγάλες πόλεις, χωριά και χωριουδάκια: Χάκαξα, Άτρα, Χάρσερα, Χερίανα, Άρδασα, Χόπσα..

Ο Αησέρτς μοιάζει να φυτρώνει ανθρώπους , το Γουλάτ ίσκιους και το Καρακαπάν μοιάζει πιο μαύρο κι από το όνομα του. Από εκεί περνούν με μπροστά το Σταυρίν, η Μούζαινα, το Παρτίν, η Βαρενού, το Λυκάστ, η Μασούρα και του Τρελλού Αγιώργη το χωριό με όλα τα κάστρα και τους τόπους που ολόγυρα ήσαν.

Ο Κασκαμπάς βούιξε και το Μετζίτ σείστηκε, στου Άη Παύλου το βουνό, μεγάλη μπόρα ξέσπασε, τα νερά στη Λιμνή ταράχθηκαν, φούσκωσαν και χύθηκαν προς τα έξω και γέμισαν μαύρο νερό τον τόπο.

Μέσα στο σκοτάδι έκλαιγε ο Άγιος Ζαχαρίας. Το κλάμα του σαν του φιδιού το σφύριγμα και της κόλασης τον αγέρα, γέμισε τα ρέματα. Το Σκοτάδι ένοιωσε το κλάμα και σηκώθηκε…

«Θεέ μ’! Τσ’ είναι π’ εφάνθανε κι εσέβανε ‘ς σην στράταν;»

Ελεύθερη περιγραφή: Λένα Σαββίδου.

Σε λίγο, όλα τα γυναικόπαιδα και οι γέροι, βρίσκονταν τρέμοντας και κλαίγοντας στους δρόμους. Οι συμμορίτες με κραυγές και απειλές υποπτεύθηκαν, από την πρώτη στιγμή, το μεγάλο κακό που περίμενε όλους και δοκίμασαν να φύγουν έξω από το χωριό. Οι τσέτες, πρόβλεψαν ένα τέτοιο ενδεχόμενο και είχαν πιάσει από πριν τα μπογάζια, απ' όπου μπορούσε να φύγει κανείς. Ετσι, μόλις έφτασαν, τρέχοντας, οι κοπέλλες στα μπογάζια, δέχτηκαν, από τσέτες που παραμόνευαν, πυροβολισμούς στο ψαχνό. Μερικές έμειναν στον τόπο σκοτωμένες, ενώ οι άλλες τραυματίστηκαν και γύρισαν πίσω.
Οι φόνοι αυτοί αποκάλυψαν για καλά τους εγκληματικούς σκοπούς των συμμοριτών κι' έγιναν το σύνθημα να ξεσπάσει, το τρομοκρατημένο πλήθος των γυναικόπεδων, που είχε ριχτεί στους δρόμους σε ένα βουβό κι' ασυγκράτητο κλάμα και σε σπαραξικάρδιες κραυγές απελπισίας. Τίποτα απ' όλα αυτά δεν στάθηκε ικανό να μαλάξει την σκληρότητα του τεράτων, που είχε διαλέξει ο Τοπάλ Οσμάν για την "πατριωτική" του εκστρατεία. Σκληροί σαν ύαινες, που διψούν για αίμα, και διεστραμμένοι σαδιστές, που γλεντούν με τον πόνο και τα βασανιστήρια των θυμάτων τους, χύμιξαν μανιασμένοι στα γυναικόπαιδα και τους γέρους, κραυγάζοντας, βρίζοντας, χτυπώντας, κλωτσώντας και σπρώχνοντάς τους να μαζευτούν στην πλατεία.

Η πυρπόληση
Οι μητέρες αναμαλλιασμένες, κατάχλωμες από το τσουχτερό κρύο και το φόβο, με τα βρέφη στην αγκαλιά και τα νήπια μπερδεμένα στα πόδια τους. Οι κοπέλλες άλλες με τους γέρους γονείς κι' άλλες με γριές ή άρρωστους αγκαλιασμένες, περιμαζεύτηκαν με τον χτηνώδη αυτόν τρόπο, στην πλατεία σαν πρόβατα για τη σφαγή, μέσα σε ένα πανδαιμόνιο από σπαραχτικές κραυγές και θρήνους και κοπετούς. Η πρώτη φάση της απερίγραπτης τραγωδίας του Μπεϊαλάν έκλεισε, έτσι, θριαμβευτικά για τους θλιβερούς ήρωες του νεοτουρκικού εγκλήματος γενοκτονίας.

ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ: Χήρες κι ορφανά από την Κιουτάχεια. 

Στην λεζάντα της φωτογραφίας είναι γραμμένο: "Ομάς οικογενειών της Κιουτάχιας αποστερηθησών των μόνων προστατών, ους η Κεμαλική βία απέσπασεν."

Προσφυγική αρχειακή συλλογή ELIA.

Οταν πια όλα τα γυναικόπαιδα κ' οι γέροι μαζεύτηκαν στην πλατεία, οι τσέτες έβαλαν μπρός την δεύτερη φάση της σατανικής τους επιχείρησης. Διάταξαν να περάσουν όλοι στα δίπατα σπίτια, που βρίσκονταν στην πλατεία και τα είχαν διαλέξει για να ολοκληρώσουν τον εγκληματικό τους σκοπό. Η απροθυμία, που έδειξε το τραγικό αυτό κοπάδι των μελλοθανάτων να υπακούσει στην διαταγή, γιατί ήταν πια ολοφάνερο ότι όλους τους περίμενε ο θάνατος, εξαγρίωσε τους συμμορίτες που βιάζονταν να τελειώσουν γρήγορα την μακάβρια επιχείρηση. Και τότε, σαν λυσασμένα θεριά, ρίχτηκαν στις γυναίκες, τα μωρά και τους γέρους, και με γροθιές, με κοντακιές και κλωτσιές έχωσαν και στρίμωξαν στα δύο σπίτια τα αθώα και άκακα αυτά πλάσματα, που ο αριθμός τους πλησίαζε τις τρεις εκατοντάδες.

Κι' όταν, έτσι, ήταν σίγουροι πως δεν έμεινε έξω κανένας, σφάλισαν τις πόρτες, ενώ ο άγριος αλαλαγμός από τα παράθυρα, οι σπαραξικάρδιες κραυγές, το απελπισμένο κλάμα κι' οι βοερές ικεσίες για έλεος και βοήθεια, σχημάτιζαν μια άγριας τραγικότητας μουσική συναυλία, που ξέσκιζε τον ουρανό κι' αντιβούϊζε στα γύρω βουνά και δάση...
Και τώρα δεν έμενε παρά η τρίτη και τελική φάση της πατριωτικής... επιχείρησης των θλιβερών ηρώων-συμμοριτών του Τοπάλ Οσμάν. Δεν χρειάστηκαν παρά μια αγκαλιά ξερά χόρτα και μερικά σπασμένα πέταυρα (χαρτόματα) ν' ανάψει η φωτιά. Και σε λίγο τα δύο σπίτια, έγιναν πυροτέχνημα και ζώστηκαν, από μέσα κι' απ' έξω, από πύρινες γλώσσες και μαυροκόκκινο καπνό. Το τί ακολούθησε την ώρα εκείνη δεν περιγράφεται.

ΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ.

Ένας εξαιρετικός πίνακας του Δημήτρη Βλάχου με θέμα του την προσφυγιά. Μάνες με τα παιδιά στην αγκαλιά, γυναίκες με τα "μποχτσάδας" στα χέρια, μια πορεία ανθρώπων που μοιάζει να μην έχει τέλος και πίσω η πόλη να χάνεται μέσα στον μαύρο καπνό της θλίψης του αποχωρισμού.

Οι μητέρες ξετρελλαμένες, έσφιγγαν, αλλαλάζοντας και τσιρίζοντας με όλη τη δύναμη της ψυχής τους, στην αγκαλιά τα μωρά τους, που έκλαιγαν και κράυγαζαν "μάνα, μανίτσα!". Οι κοπέλλες και οι άλλες γυναίκες με τους γέρους γονείς, τα παιδιά και τους αρρώστους, κραύγαζαν και αρπάζονταν μεταξύ τους σαν να ήθελαν να πάρουν και να δώσουν κουράγιο και βοήθεια, καθώς έπαιρναν φωτιά τα μαλλιά και τα ρούχα τους κι' άρχισαν να γλύφουν το κορμί οι φλόγες. Κραυγές, που ξέσκιζαν το λαρύγγι και τ' αυτιά, φωνές μανιακές και κλάμματα βροντερά, άγρια ουρλιαχτά ανθρώπων, που έχασαν από τρόμο και πόνο τα μυαλά τους, χτυπήματα στα στήθη, στον πυρακτωμένο αέρα και στους τοίχους - χαλασμός κόσμου, ένα ζωντανό κομμάτι από την κόλαση στη γη! Αυτή την εφιαλτική εικόνα παρίσταναν, τα πρώτα λεπτά, τα δύο σπίτια που τα είχαν αγκαλιάσει οι φλόγες.
Μερικές γυναίκες και κοπέλλες στον πόνο, την φρίκη και την απελπισία τους, δοκίμασαν να ριχτούν από τα παράθυρα, προτιμώντας να σκοτωθούν πέφτοντας κάτω ή με σφαίρες από όπλο, παρά να υποστούν τον φριχτό θάνατο στην φωτιά. Οι τσέτες που απολάμβαναν με κέφι και χαχανητά το μακάβριο θέαμα, έκαναν το χατήρι τους - πυροβόλησαν και τις σκότωσαν.

Δεν κράτησε πολλά λεπτά, αυτή η σπαραξικάρδια οχλοβοή, από τους αλαλαγμούς, τις άγριες κραυγές, τα τσουχτερά ξεφωνητά και το ξέφρενο κλάμα. Στην αρχή ο τόνος της οχλοβοής ανέβηκε ψηλά, ως που μπορούν να φτάνουν κραυγές, ξεφωνητά και ξελαρυγγίσματα από τρεις περίπου εκατοντάδες ανθρώπινα στόματα. Γρήγορα όμως ο τόνος άρχισε να πέφτει, ως που μονομιάς κόπηκαν κι' έσβησαν οι φωνές και το κλάμα. Κι' ακούγονταν μονο τα ξύλα, που έτριζαν από τη φωτιά και οι καμμένοι τοίχοι και τα δοκάρια, που έπεφταν με πάταγο πάνω στα κορμιά, που κείτονταν τώρα σωροί κάρβουνα και στάχτη κάτω στο δάπεδο, στα δύο στοιχειωμένα σπίτια το Μπεϊαλάν".



Μαρτυρίες Σοβιετικών
Οι σοβιετικοί υπήρξαν οι βασικοί σύμμαχοι του κεμαλικού εθνικισμού τα πρώτα χρόνια της εμφάνισής του. Πιθανότατα, οι μπολσεβίκοι να αντάλλαξαν με τον τρόπο αυτό την υποστήριξη του παντουρκιστικού κινήματος που δρούσε στη Ρωσία στην Οκτωβριανή τους Επανάσταση.
Οι σοβιετικοί λοιπόν προμήθευσαν τους κεμαλικούς με όπλα, χρήματα, στρατιωτικούς συμβούλους. Η τουρκική αντεπίθεση στο μικρασιατικό μέτωπο κατά τωνελληνικών στρατευμάτων το 1921, οργανώθηκε από τον Μ. Φρούνζε, στρατιωτικό απεσταλμένο των σοβιετικών. Κατά συνέπεια, οι μαρτυρία των αποσταλμένων αυτών έχει ιδιαίτερη αποδεικτική σημασία.

Η χηρεία ήταν φυσικό επακόλουθο των εκκαθαρίσεων του αντρικού πληθυσμού μέσα από τα τάγματα εργασίας, τις ληστρικές επιθέσεις και τις πορείες εξορίας. Οι Αρμένισσες στην αρχή κι έπειτα οι Πόντιες έμαθαν να ζουν μοναχές και χωρίς στήριγμα στη ζωή, στο όνομα του "Ανεπιθύμητου" της ράτσας τους στην Ανατολή.

O Φρούνζε, έδωσε μια από τις ελάχιστες μαρτυρίες για τους ηττημένους αντάρτες: "Συναντήσαμε μια μικρή ομάδα από 60-70 Έλληνες, οι οποίοι μόλις είχαν καταθέσει τα όπλα. Όλοι τους είχαν εξαντληθεί στο έπακρο... Άλλοι έμοιαζαν κυριολεκτικά με σκελετούς. Αντί για ρούχα κρέμονταν από τους ώμους τους κάτι απίθανα κουρέλια. Στο κέντρο της ομάδας βρίσκονταν ένας ψηλός κι' αδύνατος παπάς, φορώντας το καλυμαύχι του... Φυσούσε κρύος αέρας και όλη η ομάδα κάτω από τα σπρωξίματα των συνοδών-στρατιωτών, κατευθυνόταν με πηδηματάκια προς τη Χάβζα. 

Τηλεγράφημα του Α.Άννινου σχετικά με τον διωγμό Ελλήνων από την Τραπεζούντα,τον Ε. Πόντο και την Καισάρεια.

1923 Ιανουάριος 13/27

Ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη Α. Άννινος, ζητεί να διαβιβαστεί τηλεγράφημα του Οικουμενικού Πατριάρχη Μελετίου Δ στο Μητροπολίτη Θυατείρων, το οποίο αναφέρει ότι ο νέος διοικητής Τραπεζούντας πιέζει να εκπατρισθούν οι Έλληνες, ότι στο διαμέρισμα του Εύξεινου Πόντου απέμειναν μοναχά 20.000 άτομα κι ότι ο πληθυσμός από την Καισάρεια εκδιώκεται προς Μερσίνα.

Συγκλονιστικό σημείο του τηλεγραφήματος η επισήμανση του διπλωμάτη:

"Κατάστασις φθανόντων ενταύθα υπέρ ποτέ αξιολύπητος"

ΠΟΝΤΟΣ ΣΕ ΚΟΚΚΙΝΟ ΒΑΘΥ... ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ

Κρυπτογράφημα προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο από το Εθνικό Συμβούλιο του Πόντου.

Στάλθηκε από την Τιφλίδα στις 23 Νοεμβρίου του 1919.

Στο μήνυμα του προς τον Βενιζέλος το Εθνικό Συμβούλιο των Ποντίων εκφράζει την ευγνωμοσύνη του προς αυτόν. Αναφέρεται η ενημέρωση του σώματος από τον Μητροπολίτη Τραπεζούντος Χρύσανθο, για την υιοθέτηση των αιτημάτων του ΕΣΠ από τον Βενιζέλο. Ο Ιωαννίδης μιλά περί "τελείας υιοθεσίας του ζητήματος" και "επιδοκιμασίας εν παντί...".

Μερικοί όταν μας αντίκρυσαν, άρχισαν να κλαίνε δυνατά ή μάλλον να ουρλιάζουν, μια και ο ήχος που ξέφευγε από τα στήθη τους, έμοιαζε περισσότερο με ουρλιαχτό κυνηγημένου ζώου". Ο Φρούνζε περιέγραψε και άλλο ένα περιστατικό. Οταν περνούσαν δίπλα από μια ομάδα αιχμάλωτων Ελλήνων στη Μερζιφούντα, ένας από τους αιχμαλώτους φώναξε στη σοβιετική αντιπροσωπεία ότι ήταν και αυτοί ένοχοι γιατί ενίσχυαν τον Κεμάλ και τους Τούρκους. Το συναίσθημα αυτό των ανταρτών του δυτικού Πόντου ήταν εξαιρετικά έντονο. Ο οπλαρχηγός Κισά Μπατζάκ (Κοντοπόδης) διακύρησσε: "... oι Ρώσοι κομμουνιστές δώσανε όπλα στον Κεμάλ για να χτυπήσει εμάς, του έδωσαν υποστήριξη, απελευθέρωσαν όλους τους Τούρκους στρατιώτες που είχαν συλλάβει αιχμαλώτους όταν μπήκαν στην Τραπεζούντα". Υποστήριζε ότι οι κομμουνιστές κατέδιδαν τις προσπάθειες προμήθειας οπλισμού των ανταρτών από τη Ρωσία και παρέδιδαν Πόντιους στους Τούρκους.

Ο Φρούνζε έγραφε τα εξής για την πολιτική του Τοπάλ Οσμάν: "...όλη αυτή η πλούσια και πυκνοκατοικημένη περιοχή της Τουρκίας, ερημώθηκε σε απίστευτο βαθμό. Απ' όλο τον ελληνικό πληθυσμό των περιοχών της Σαμψούντας, της Σινώπης και της Αμάσειας απόμειναν μόνο μερικές ανταρτοομάδες που περιπλανιόντουσαν στα βουνά. Εκείνος που έγινε περισσότερο γνωστός για τις θηριωδίες του ήταν ο αρχηγός των Λαζών Οσμάν Αγάς, ο οποίος πέρασε δια πυρός και σιδήρου με την άγρια ορδή του όλη την περιοχή."
Ο Αράλοβ, σοβιετικός πρέσβης στην Άγκυρα, ενημερώθηκε στη Σαμψούντα από τον αρχιστράτηγο Φρούνζε. Ο Φρούνζε του είπε ότι είχε δει πλήθος Έλληνες που είχαν σφαγιαστεί, "βάρβαρα σκοτωμένους Έλληνες -γέρους, παιδιά, γυναίκες". Προειδοποίησε επίσης τον Αράλοβ για το τι επρόκειτο να συναντήσει πτώματα σφαγιασμένων Ελλήνων τους οποίους είχαν απαγάγει από τα σπίτια τους και είχαν σκοτώσει πάνω στους δρόμους.

1922. Πρόσφυγας σκάβει στα χωράφια προσέχοντας παράλληλα το μικρό κοριτσάκι που μοιάζει να τρίβει τα ματάκια του από τα χώματα που μπαίνουν. 

Προσφυγική αρχειακή συλλογή ELIA.

Για το θέμα αυτό ο Αράλοβ είχε ιδιαίτερη συνομιλία με τον Κεμάλ. Αναφέρει ο ίδιος: "Του είπα (του Κεμάλ) για τις φρικτές σφαγές των Ελλήνων που είχε δει ο Φρούντζε και αργότερα εγώ ο ίδιος. Εχοντας υπ' όψη μου τη συμβουλή του Λένιν να μην θίξω την τουρκική εθνική φιλοτιμία, πρόσεχα πολύ τις λέξεις μου..." Ο Κεμάλ απάντησε ως εξής στις "επισημάνσεις" του Φρούνζε: "Ξέρω αυτές τις βαρβαρότητες. Είμαι κατά της βαρβαρότητας. Εχω δώσει διαταγές να μεταχειρίζονται τους Έλληνες αιχμαλώτους με καλό τρόπο... Πρέπει να καταλάβετε τον λαό μας. Είναι εξαγριωμένοι. Ποιοί πρέπει να κατηγορηθούν για αυτό; Εκείνοι που θέλουν να ιδρύσουν ένα "Ποντιακό κράτος" στην Τουρκία..."
Ο Φρούνζε στο βιβλίο του "Αναμνήσεις από την Τουρκία" γράφει: "Από τους 200.000 Έλληνες που ζούσανε στη Σαμψούντα, τη Σινώπη και την Αμάσεια έμειναν λίγοι μόνο αντάρτες που τριγυρίζουν στα βουνά. Το σύνολο σχεδόν των ηλικιωμένων, των γυναικών και των παιδιών εξορίστηκαν σε άλλες περιοχές με πολύ άχημες συνθήκες. Πληροφορήθηκα ότι οι Τσέτες του Οσμάν Αγά (σ.τ.σ. Τοπάλ Οσμάν) έσπειραν τον πανικό στην πόλη Χάβζα. Έκαψαν, βασάνισαν και σκότωσαν όλους τους Έλληνες και Αρμένιους που βρήκαν μπροστά τους. γκρέμισαν όλες τις γέφυρες. Παντού υπήρχαν σημάδια γκρεμίσματος. Η διαδρομή από την πόλη Καβάκ προς το πέρασμα Χατζηλάρ θα μείνει για πάντα στη μνήμη μου όσο θα ζω. Σε απόσταση 30 χιλιομέτρων συναντούσαμε μόνο πτώματα. Μόνο εγώ μέτρησα 58. Σ' ένα σημείο συναντήσαμε το πτώμα μιας ωταίας κοπέλλας. Της είχανε κόψει το κεφάλι και το τοποθέτησαν κοντά στο χέρι της. Σε κάποιο άλλο σημείο υπήρχε το πτώμα ενός άλλου ωραίου κοριτσιού, 7-8 χρονών, με ξανθά μαλιά και γυμνά πόδια. Φορούσε μόνο ένα παλιό πουκάμισο. Απ' ότι καταλάβαμε, το κοριτσάκι καθώς έκλαιγε, έχωσε το πρόσωπό του στο χώμα, δολοφονημένο από το κάρφωμα της λόγχης του φαντάρου."

Οι Τούρκοι αρνούνται σήμερα τη σφαγή του 1922 - τη σφαγή των Ελλήνων. Κι όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με αδιάσειστα ντοκουμέντα, τα αποδίδουν στις αναπόφευκτες ακρότητες του πολέμου. Η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική.
Η γενοκτονία των Χριστιανών ήταν ένα καλά μελετημένο σχέδιο εξόντωσης όλων των μεινοτήτων της άλλοτε κραταιάς Αυτοκρατορίας. Ένα σχέδιο που άρχισε να εφαρμόζεται από το 1914, με τον πρώτο διωγμό. Και ολοκληρώθηκε μετά την καταστροφή του 1922.

ΚΕΙΜΗΛΙΑ ΠΟΝΤΙΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ. 

Φορητή εικόνα του Αρχιερέα, παρουσίας Αγίων. 

Κερασούντα. Εύξεινος Πόντος.

Κατά την συντήρηση της εικόνας έγινε και μια πρώτη εκτίμηση της που της προσδίδει 300 χρόνια ζωής κι επιρροές και πιθανόν προέλευση από Ρωσία. Ανήκει σε ιδιωτική συλλογή. Η εικόνα αποτέλεσε δώρισμα γάμου-προικοδότηση από την μάνα στην κόρη για φύλαξη από τον Θεό του νέου σπιτιού που ανοιγόταν. Συνοδευόταν από ψωμί που συμβόλιζε την "καλή μαγιά" που φούσκωσε το ψωμί και που η μάνα ήθελε να περάσει και στο σπίτι της κόρης

(Καταγραφή Λ Σαββίδου. Μάϊος 2014. Νάουσα Ημαθίας).

http://pontiaka2.blogspot.gr/

Μ.ΜΑΝΕΤΑ

(marilena.mane@gmail.com)