28 Ιουλίου 2014

Το ψιλοπαράγαδο: δολώματα και δόλωση [Κ. Πανάρετος]

δολωμένο παραγάδιΣε προηγούμενο άρθρο είδαμε πώς μπορούμε να κατασκευάσουμε το δικό μας ψιλοπαράγαδο. Με το παραγαδάκι μας έτοιμο, το μόνο που απομένει είναι να βάλουμε στα αγκίστρια μας το κατάλληλο δόλωμα, με το σωστό τρόπο για να προσελκύσει τα ποθητά αλιεύματα.

Γράφει ο Νίκος Χαλκίδης
Τα ψάρια που προσδοκούμε στις δικές μας θάλασσες, με αυτού του είδους τα παραγάδια, αποτελούν μέρος μιας μεγάλης ποικιλίας ειδών όπως: μουρμούρες, μελανούρια, σαργοί, μικρές στήρες, λιθρίνια, καλαμόγοπες, μεγάλοι σπάροι, σηκιοί, φαγκρόπουλα, λαβράκια, σκαθάρια, τσιπούρες κ.ά. Είναι προφανές ότι οι διατροφικέςδολωμένα παράμαλλασυνήθειες τόσων ειδών είναι διαφορετικές, παρουσιάζουν όμως και κάποια κοινά γνωρίσματα. Σε μελλοντικά άρθρα θα ασχοληθούμε με το ειδικό ψάρεμα των πιο δημοφιλών ψαριών με αυτό το εργαλείο, αλλά σ’ αυτό θα δούμε με ποια δολώματα θα προσελκύσουμε τα περισσότερα απ’ αυτά.
Τα δολώματα με τα οποία μπορούμε να «γεμίσουμε» τα αγκίστρια μας είναι τα καρκινοειδή (καραβιδάκια, οστρακόδερμα, καρτσίνες, καβουράκια, φρέσκιες γαρίδες), τα μαλάκια (σωλήνες, πετροσωλήνες, οι γυαλιστερές, τα καθαρισμένα καλαμάρια, οι σουπιές, οι πεταλίδες, το παραγουλιασμένο βρασμένο και καθαρισμένο χταπόδι), το ολοθούριο (αγγούρι της θάλασσας με κατάλληλη προετοιμασία), τα διάφορα σκουλήκια (φαραώ, τσουτσούνια, μάνες, μαύρο κτλ.), ψαροδόλια τεμαχισμένα σε τάκους (σαρδέλα, γαύρος, αθερίνα) ή σε φιλέτα χωρίς το κόκαλο (φρίσσα, σαβρίδι, ζαργάνα, μαρίδα). Τα ψαροδόλια δεν θα έχουν την ποσοτική αποτελεσματικότητα άλλων δολωμάτων, όμως μπορεί να μας δώσουν το θήραμα - έκπληξη καθώς προτιμούνται από τα μεγαλύτερα άτομα όλων των ειδών.
Δολώματα και εποχές
Τα σκουλήκια είναι πολύ καλά δολώματα για όλες τις εποχές, τα κεφαλόποδα και τα καρκινοειδή κυρίως χειμωνιάτικα. Για την άνοιξη καλά είναι τα ψαροδόλια όπως και για το καλοκαίρι. Το καλοκαίρι δουλεύουν επίσης οι πεταλίδες και τα ολοθούρια. Τα ίδια ισχύουν και για το φθινόπωρο, όπου όλα τα δολώματα αποδίδουν, ακόμα και τα δίθυρα (σωλήνες, σαμάρια, γυαλιστερές).
Τρόποι δόλωσης
Στο παραγάδι κόβουμε όλα τα δολώματα σε μεγέθη κατάλληλα για τα αγκίστρια μας, εκτός φυσικά από τα καρκινοειδή, όπου το καθένα δολώνεται ολόκληρο σε ένα αγκίστρι (π.χ. 100 καραβιδάκια για 100 αγκίστρια).
Σε περίπτωση όμως που κάποια καραβιδάκια είναι μικρά για τα αγκίστρια μας, μπορούν να δολωθούν και δολώματα στο παραγάδιδιπλά με τον εξής τρόπο: ένα ολόκληρο καραβιδάκι καλύπτει όλο το στέλεχος δολωμένο από την ουρά προς το κεφάλι και το δεύτερο περνιέται στο λαιμό του αγκιστριού από την ουρά και συγκρατείται από το αρπάδι του, ενώ το μεγάλο μέρος της καραβιδούλας μένει ελεύθερο να κινείται και να προκαλεί.

• Οι γαρίδες της ακτής δολώνονται πάντα ολόκληρες από την ουρά προς το κεφάλι, όπως πάει το αγκίστρι. Σ’ αυτό διαφέρουν από την κλασική δόλωση της καραβίδας στην οποία το αγκίστρι, ενώ περνιέται από την ουρά, βγαίνει από το σώμα και ξανακαρφώνεται στο θώρακα για πιο σίγουρο κράτημα. Κατά περίπτωση, όταν το παραγαδάκι θα πέσει άμεσα, μπορεί να δολωθεί και με τον τρόπο της γαριδούλας για να κινείται και να μένει ζωντανή περισσότερο.
• Στις καρτσίνες δολώνουμε μόνο το σώμα χωρίς τα πόδια και χωρίς το κεφάλι όταν είναι μεγάλες. Τις μικρές όμως τις δολώνουμε από το κεφάλι προς την ουρά ώστε η μύτη του αγκιστριού μας να κρυφτεί στη ζουμερή ουρά.
• Η κοκκινωπή φρέσκια εποχιακή γαρίδα της τράτας δολώνεται ή ολόκληρη χωρίς το κεφάλι (οι μικρές) ή κομμένη στα δύο αλλά με το κέλυφος (οι μεγάλες). Αυτό το δόλωμα αποδίδει στα βαθύτερα νερά.
• Τόσο στα βαθιά όσο και στα ρηχά, τα καλαμάρια και οι σουπιές έχουν δώσει μεγάλα ψάρια τους κρύους κυρίως μήνες. Για να γίνουν αποτελεσματικά χρειάζονται καλό καθάρισμα από τις πέτσες, τα «φτερά» κ.λπ. Η λευκή, καθαρή σάρκα είναι κατάλληλη για το σκοπό μας, ενώ το κεφάλι δεν προτιμάται, εκτός από τα σημεία των πλοκαμιών που είναι μαλακά και δεν έχουν βεντούζες, τα οποία είναι επίσης καλά για δόλωμα.
δολωμα μάνακομμάτια μάναςΌσο μεγαλύτερο είναι το καλαμάρι και η σουπιά τόσο πιο καλά και ευκολοδόλωτα κομμάτια για τα αγκίστρια μας θα δώσει. Προτιμάμε να κόβουμε τη σάρκα σε κομματάκια παραλληλόγραμμα ή μακρόστενα, με αρκετό πάχος όμως για να τα διαπεράσει το αγκίστρι και τελικά να δείχνουν ζουμερά, λευκά και προκλητικά.
• Στο βρασμένο για ένα με δύο λεπτά χταπόδι, το οποίο μετά θα το καθαρίσουμε από την πέτσα του, τα καλύτερα κομμάτια για τα δολώματά μας είναι τα μέρη των πλοκαμιών κοντά στην κουκούλα. Αυτά κόβονται σε στρογγυλές δολώσεις, στα μεσαία χταπόδια, όπως κόβεται ένας κορμός δέντρου.
• Στρογγυλές περίπου είναι και οι πεταλίδες και δολώνονται όπως το χταπόδι (χωρίς το κέλυφός τους φυσικά), περνώντας το αγκίστρι δύο φορές πρώτα από τη μια πλευρά κοντά στην περιφέρεια του κύκλου και ύστερα από την άλλη. Μόνο που στην πεταλίδα η αιχμή του αγκιστριού μας πρέπει να βγαίνει κοντά ή μέσα από το μαύρο σημείο του σώματός τους.
Γενικά σε όλα τα υπόλοιπα δολώματα που έχουν όστρακο (σωλήνες, πετροσωλήνες κτλ.), αφού αφαιρέσουμε το όστρακο τα κόβουμε σε κομμάτια.
Παραγούλιασμα για το ολοθούριο
Σε αντίθεση με την καθετή, όπου τα καλαμάρια, οι σουπιές κτλ. συνήθως παραγουλιάζονται, δηλαδή χτυπιούνται ή τρίβονται για να απλώσουν, να «μυρίσουν» και να μαλακώσουν, στο παραγάδι αυτό δεν είναι τόσο απαραίτητο, αφού το κύμα και τα ρέματα ούτως ή άλλως θα παραγουλιάσουν τα δολώματά μας. Τα ίδια δολώματα θα κρατήσουν περισσότερη ώρα αν δεν παραγουλιαστούν.
Όμως παραγούλιασμα σίγουρα θέλει το εσωτερικό του ολοθούριου (αγγουριού της θάλασσας), για να σφίξει και να ασπρίσει, πριν κοπεί σε κομμάτια. Κάθε αγγούρι μάς δίνει από την εσωτερική του πέτσα το δόλωμα, το οποίο, ενώ είναι μαλακό, με το τρίψιμο πολλών κομματιών, μαζί με λίγο θαλασσινό νερό, μέσα σε ένα κουβαδάκι σφίγγει. Αλλάζουμε το νερό, μόλις μαυρίσει από αυτή τη διαδικασία, και όταν αρχίσει να αφρίζει το δόλωμα είναι έτοιμο: σφιχτό και έτοιμο να κοπεί σε κομματάκια για τα αγκίστρια μας. Ένα μέτριο ολοθούριο μπορεί να μας δώσει 4 έως 5 δολώματα. Επίσης, όσο μένει δολωμένο στο νερό τόσο φουσκώνει και «ψαρεύει» καλύτερα.
Το ίδιο φουσκώνουν και τα κομμάτια από τα τσουτσούνια και τις μάνες όσο μένουν στη θάλασσα, αλλά χάνουν με την πάροδο της ώρας την οσμή και τα υγρά τους. Γενικά τα σκουλήκια με «αίμα» (φαραώ, μαύρο, αμερικάνικο κτλ.) είναι δολώματα ευαίσθητα, ακριβά και δυσκολοδόλωτα, όμως τα λατρεύουν τα εκλεκτά ψάρια της ακτής.
Πώς δολώνουμε το παραγάδι
Για να δολώσουμε τα αγκίστρια μας, αρχίζουμε από εκείνα που θα πέσουν τελευταία στο νερό. Δηλαδή από τα παράμαλλα που η ένωσή τους με τη μάνα βρίσκεται κάτω - κάτω στο πανέρι. Το αγκίστρι που θα δολώσουμε τελευταίο, θα πέσει πρώτο στη θάλασσα.
Αυτό γίνεται γιατί έτσι όπως δολώνουμε το κάθε αγκίστρι και το σφηνώνουμε στις χαρακιές δίπλα τους, κάποια παράμαλλα μπορεί να μπουν στην ίδια χαρακιά. Αυτό που θα είναι πάνω στο άλλο θα πέσει πιο πριν από το κάτω. Αν γινόταν αλλιώς, θα μπερδεύονταν τα παράμαλλα μεταξύ τους. Συνηθίζεται να δολώνουμε από τα αριστερά προς τα δεξιά του παραγαδιού. Τελείως δεξιά βρίσκεται το αγκίστρι που θα καλάρουμε πρώτο.
δόλωμα χταπόδιεκλεκτά ψάριαΠροσέχουμε...
 Με βρεγμένα γλιστερά χέρια δεν δολώνουμε γρήγορα και σταθερά, γι’ αυτό καλό είναι να υπάρχει και ένα πανάκι για να τα σκουπίζουμε. Το δολωμένο παραγάδι, που δεν θα πέσει άμεσα στο νερό αλλά μετά την πάροδο λίγων ωρών, το σκεπάζουμε με νωπά πανιά ή εφημερίδες για να μην αφυδατωθούν τα δολώματα από τον αέρα και τη ζέστη. Όσο πιο θερμή η εποχή, τόσο πιο σύντομα πρέπει να καλάρουμε τα δολωμένα παραγάδια. 
√ Όποιος δολώνει έχει χέρια καθαρά, που δεν μυρίζουν και δεν πιάνει βενζίνες, λάδια κτλ.
√  Αυτός που δολώνει είναι ο μετρ που θα σερβίρει τις ψαρολιχουδιές για τα ψαράκια που επιθυμούμε, γι’ αυτό και οι υπόλοιποι τον περιποιούνται, του ετοιμάζουν τον καφέ του, τον ταΐζουν, τον φροντίζουν να έχει καλό φωτισμό, να μην εκτίθεται σε ρεύματα αέρα, αυτός και το δόλωμα. Γενικά αυτό που κάνει πρέπει να γίνει κατανοητό ότι είναι ίσως η πιο σημαντική ενέργεια στο ψάρεμα με παραγάδι.
  Στο παραγάδι δεν πρέπει τα δολωμένα παράμαλλα να κρέμονται υπερβολικά, γιατί θα δημιουργήσουν μπερδέματα στο ρίξιμο. Γι’ αυτό το λόγο αυτός που δολώνει δεν τραβάει υπερβολικό μήκος παράμαλλου για να δολώσει.
Εν κατακλείδι, το καλοδολωμένο παραγάδι μοιάζει σαν ένα ακριβό κολιέ, ένα περιδέραιο, πλαισιωμένο στα χείλη του φελλού, που αντί για πολύτιμες πέτρες περιέχει λαχταριστές ψαρομπουκιές. Αν και το δικό σας είναι έτσι, τότε είναι έτοιμο για το ρίξιμο στο νερό, αλλά αυτό είναι κάτι που θα αναφέρουμε στο επόμενο άρθρο.
Με κατεψυγμένα δολώματα
Τα δολώματά μας ψαρεύουν καλύτερα όταν είναι όσο το δυνατόν πιο φρέσκα ή ζωντανά (καραβίδα, σκουλήκια και καβουράκια). Αυτός είναι ο κανόνας, ο οποίος επιβεβαιώνεται όμως από την εξαίρεση.
Έτσι το αγγούρι της θάλασσας, το τσουτσούνι, το καλαμάρι, η σουπιά και το χταπόδι μπορούν να δολωθούν και ως φρεσκοκατεψυγμένα.
• Συγκεκριμένα, τα κομμάτια του ολοθούριου μπορούν να καταψυχθούν μέσα στο νερό από το τελευταίο τους παραγούλιασμα για 2-3 μήνες.
• Το τσουτσούνι και η μάνα σε κομμάτια, μέσα στα υγρά τους, διατηρούνται άριστα μέχρι 2 μήνες.
• Καλαμάρια, σουπιές, χταπόδια καταψύχονται για το ίδιο χρονικό διάστημα, χωρίς να μπουν σε υγρά, αφού η κατάψυξη τα μαλακώνει.
Το γεγονός ότι κάποια δολώματα μπορούν να αποδώσουν και κατεψυγμένα, βοηθάει αφάνταστα ιδίως τον ερασιτέχνη, επειδή όλοι μας έχουμε πιεσμένο χρόνο λόγω δουλειάς, οικογενειακών και άλλων υποχρεώσεων, είτε γιατί το σαββατοκύριακο που μας έχει μείνει ελεύθερο μπορεί να χαλάσει ο καιρός και να μη μπορούμε να εξασκήσουμε το χόμπι μας.

Υπάρχει όμως και ένα κόλπο που βοηθάει τον ερασιτέχνη αφάνταστα, αρκεί να υπάρχει μεγάλος καταψύκτης. Εκεί θα βάλουμε το πανέρι ή τα πανέρια με τα παραγαδάκια μας δολωμένα με ανθεκτικό δόλωμα. Όταν δηλαδή έχουμε χρόνο αλλά δεν έχει καλό καιρό για ψάρεμα, θα δολώσουμε π.χ. με φρέσκα ζουμερά τσουτσούνια ή τη σάρκα του καλαμαριού και της σουπιάς, και θα τα τοποθετήσουμε αμέσως, έτσι όπως είναι, στον καταψύκτη που εμείς ή κάποιος από την παρέα διαθέτει. Έτσι όταν έχουμε χρόνο και ο καιρός θα είναι καλός, το εργαλείο μας θα είναι άμεσα ετοιμοπόλεμο.
Μπορούμε σε σχετικά μικρές λεκάνες ή πανέρια, που σ’ αυτή την περίπτωση μπορούν να έχουν και παραλληλόγραμμο σχήμα, να βολέψουμε τα 150άρια παραγάδια μας και αφού τα δολώσουμε να τα τυλίξουμε με εφημερίδες και να τα φυλάξουμε στον καταψύκτη.
Το ξεπάγωμα μέσα στην εφημερίδα, δεν θα αφήσει τα υγρά να λερώσουν το αυτοκίνητο ή το σκάφος, ενώ το αλμυρό νερό την ώρα του καλαρίσματος και η θάλασσα θα κάνουν τα δολώματα σαν φρέσκα. Αυτή η μέθοδος καλό είναι να μη διαρκεί παραπάνω από 10-15 μέρες.
k.panaretos@yahoo.gr
πηγή:thalassamedia.gr